Израиль мен Палестина татуласуы мүмкін бе?
Таяу Шығыстағы соғыс әлемдік саясаттағы ең өткір әрі ең ауыр тақырыптардың бірі болып қалып отыр. Израиль мен Палестинаның татуласу мүмкіндігі, палестиналық мемлекеттілікті мойындау перспективасы және осы оқиғалардың Орталық Азияға ықпалы көптеген адамдарды толғандырады. Қазіргі жағдай мен ғасырлық соғыс жайлы, және оның Қазақстанға әсері туралы тарих ғылымдарының докторы, геосаяси зерттеулер институтының директоры Асылбек Избаиров пікір білдірді. Caravan.kz медиа порталы жалғастырады.
Сарапшының айтуынша, қақтығыстан дәл қазіргі жағдайда шығу оңай емес.
«Жақын болашақта екі тараптың татуласуы мүмкін емес деп ойлаймын. Израильдің қазіргі үкіметі өте қатаң, радикалды бағыт ұстанып отыр. Ал екінші жағынан, бірде Иранның проксиі саналған, бірде палестин халқының мүддесін білдіретін ХАМАС та ымыраға дайын емес. Өзара мойындамау, бір-біріне деген қатты антагонистік көзқарас тараптарға бейбітшілікке келуге мүмкіндік бермей отыр. Тіпті жақында жарияланған атысты тоқтату келісімдері де нәтиже берген жоқ. Тарихта мұндай жағдайлар талай рет қайталанған, әзірге түбегейлі өзгеріс байқалмайды», — дейді сарапшы.
Оның айтуынша, қазіргі халықаралық саясатта күш принципі жиі басымдыққа ие бола бастады.
«Әсіресе Трамп саясатқа келгеннен кейін ол ашық түрде күш үстемдігі жайында айтты. Бүгінде құқық екінші орынға ығысып барады. Көптеген саясаттанушылар мұны “жаңа орта ғасырлардың” басталуы деп атайды. Бәрі де күш призмасы арқылы шешілуде», — деп атап өтеді Избаиров.
Палестина тарихтың бөлек бөлшегі дейді тарихшы. Оның өз тағдыры, өзіндік жолы бар.
«Косово — ұлттың өзін-өзі анықтау талпынысы. Ал Күртстан бір кездері Ирак аумағында мемлекет құруға мүмкіндік алған еді, бірақ одақтастары оларды сатып кетті де, ирандық күштер ауыр соққы жасады. Сонымен қатар, көрші елдердің ешқайсысы, не Түркия, не Иран Күртстанның тәуелсіздігіне мүдделі емес», — дейді сарапшы.
Оның айтуынша, Палестинаның өзіндік ерекшелігі бар. Бұл мәселе бойынша БҰҰ-ның шешімдері қабылданған, ол бұрыннан халықаралық күн тәртібінде тұр. Сондықтан оның мойындалуы басқа аумақтарға үлгі болмайды дейді маман. Әр мемлекеттің өз тарихы, өз ерекшелігі мен жеке контексті бар.
Неге палестин мәселесі Қазақстанға жақын?
Бұл табиғи құбылыс дейді сарапшы.
«Біріншіден, палестиндіктер көп қасірет көрген халық. Екіншіден, ол жерде мұсылмандардың үшінші қасиетті орны — әл-Ақса мешіті орналасқан. Шам өңірі көптеген тарихи және діни үдерістермен, соның ішінде ақырзаманға байланысты оқиғалармен астасып жатыр. Сондықтан Қазақстан мен Орталық Азия мұсылмандары үшін палестин мәселесі әрқашан жақын әрі ауыр болады», — деп түсіндіреді Избаиров.
Сарапшының айтуынша, Палестинадағы жағдайға мұсылман әлемінің жанашырлық танытуы заңды, алайда қауіпсіздік мәселесін бөлек қарастыру қажет.
«Радикалдану мүмкін, бірақ ол тек сыртқы күн тәртібі болған жағдайда ғана күшейеді. Біз мұны Сирия мысалынан көрдік. Онда халифат құру идеясы пайда болып, арнайы дәліздер жасалды, көп мұсылмандар экстремистік идеологтардың шақыруына ерді. Бұл процеске түрлі күштер мен арнайы қызметтер де араласты. Бірақ Сирияда басымдық ұлттық мүддеге “Сирия сириялықтар үшін” деген ұстанымға ауысқанда, жағдай біршама тұрақтала түсті», — деп түсіндіреді ол.
Палестинаға қатысты тәуекелдер тек резонансты оқиғалар кезінде пайда болуы мүмкін. Мысалы, әл-Ақса мешіті сияқты қасиетті орындар қиратылса, ол сыртқы күн тәртібіне айналып, жасырын топтарды жандандыруы мүмкін. Бірақ әзірге мұндай сценарий байқалмайды.
«Қазіргі таңда Қазақстанда радикалданудың ашық қатері жоқ. Белгілі бір қауіп бар, бірақ әзірге оған апаратын үрдістерді байқап отырған жоқпыз», — деп қорытындылады Избаиров.
