Ауыл жұрты төрт түліктің қысқы жемшөбін қамдаудың қамына кірісті. Биыл Павлодар облысында 1,7 млн тоннадан астам шөп дайындау жоспарланған. Дей тұрғанмен, бірқатар ауданда жаздың құрғақ әрі ыстық болуынан шабындықтар күйіп кеткен.

Әсіресе Баянауыл, Ақтоғай аудандары мен Екібастұздың ауылдық аймақтарында жағ­­дай мәз емес. Мұнда гектары­нан жиналатын шөп небәрі – 4-5 цент­­­нер. Аз ғана жемшөп үшін дү­ние­нің трактор отынын шығындаған шаруа­лар­дың еңбегі еш, тері сор болуда.

Жалпы, облыс бойынша қазір бір түк шөптің орташа бағасы 800-900 теңгеге дейін барады. Жол шығы­нын есептеумен әр түк шөп ша­руаның қорасына жеткенде 900-1000 теңгеге бағаланады. Бір бу­ма­да небәрі 20 кг шөп бар. Сонда бір тонна мал азығы үшін ауыл адамдары орташа есеппен 45-50 мың теңге шығындалып отыр деген сөз.

Өңірде қыс ұзақ болатын­дықтан мал азығын молынан қам­­ты­ған дұрыс. Осыны негізге алған шаруашылықтар жыл са­йын жос­пардан асыра шөп шауып жүр. Мәселен, былтыр шөп аста-төк шығып, фермерлер бір жарым жылға жететін қор құрды. Ал биыл кей шаруашылық үшін мал азығын дайындау шығын болып тұр.

Мысалы, Май ауданының шаруалары қырдағы шөбін шауып алатын аз ғана жерлерді биыл киік таптап кеткенін айта­ды. Ауыл адамдары негізгі қорды Ертіс өзенінің жайылмаларынан жинайды. Бірақ кейбір ша­руашылықтар жайылмадан алыс орналасқан, сондықтан қырдың шөбіне тәуелді. Олардың айтуын­ша, бұған дейін бітік шыққан ша­бындықтардың басым бөлігін киіктер отап тастаған. Олардың қайта көтеріле қоюы неғайбіл.

Аудан басшысы Қадылжан Сәтиевтің сөзіне сүйенсек, мал өсірушілер шамамен 100 мың тоннаның үстінде мал азығын қамтуы керек.

«Кейбір ауылдық округтерде халық саны көп орналасқанына орай, мысалы, Кеңтүбек пен Көктөбеде шабындық жерлер жетіспей жатыр. Оларға өзге аумақтардан жер қарастыруға тырысамыз. Кейбір бос жатқан шабындықтар болады, соларды бірнеше шаруаға тең бөліп береміз. Шабындықтардың киік таптау мәселесі бізде аса өзек­ті емес, себебі шөп шабатын шал­ғынды аумақтардың барлығы дер­лік жайылмаларда орналасқан. Ал ақбөкендер жайылмаға жоламайды», деп сендірді әкім.

Ресми деректерге сүйенсек, Павлодар облысының аумағын­да шамамен 30 мың киік бар. Олардың дені Май ауданының аумағында кездеседі. Киіктер мал жайылымдарын таптап, төрт түлік арасында түрлі аурудың көбеюіне себепкер.

Май ауылдық округінің тұрғыны, шаруа қожалығының басшысы Қайрат Бейсекенов киіктерге қатысты мәселе бар екенін жеткізді. Оның айтуынша, қыс пен көктемде жүздеген киік көтерем болып немесе аурудан сай-салада жусап қалады. Ол уақытында жиналмаған соң, иістеніп, түрлі аурудың ошағына айналады. Әсіресе суаттарда әлі күнге жатқан өлекселер бар.

«Суаттан су ішкен бірнеше жылқым өліп қалды. Кейін ол жер­де киіктің өлексесі жатқанын білдім. Көктемде 10 шақырым радиуста 30–40 киіктің өлексесі жатқанын көргенмін. Бірақ олар­дың барлығы жиналған жоқ, сай-салада әлі де түз жануар­лары­ның өлекселері жатыр. Жауапты органдар мен ветеринарлар осы мәселені ескерсе екен дейміз», дейді шаруа.

Ал аудан басшылығы игерусіз жатқан далалы жерлер шамамен 1,8 млн гектарды құрайтынын, соған орай назардан тыс қалған киік өлекселері болуы мүмкін екенін айтады. Оның үстіне ақбөкеннің өлекселерін жинау, жою заңдық тұрғыдан алғанда машақаты мол жұмыс көрінеді. Бұл шаруаларды ауыл әкімдері үйлестіреді. Әкімдер ветеринарлармен, учаскелік полицейлермен бірге хаттамалар толтырады, киіктің неден өлгенін анықтау үшін материалдар алып, зертханаға жібереді. Тек қорытындысы шыққан соң ғана барып, оны қорымға апарып жоюға рұқсат. Мұндай маша­қат – киіктен келетін кесапатты уақы­тында жойып отыруға үлкен кедергі.

Өкінішке қарай, Баянауылдағы кейбір шаруа қожалықтары биыл жеткілікті шөп жинай алмай отыр. Мамыр-маусым айла­рын­­да жауын-шашынның өте аз кө­лем­де түсуі, аптап ыстықтың айлап тұрып алуы шабындықтар­дың күйіп кетуіне соқтырған. Тау бөктерлеріндегі көдешөп­ті амалдап шауып алып жатқан мал иелері гектарынан ең көбі 4-5 центнер жинайтындарын ­айтып қынжылды. Амалы құры­ған шаруалар қазір Аққулы мен Шарбақты аудандарынан шөпті бумалап тасып жатқан көрінеді.

Баянауыл ауданы кәсіпкер­лік және ауыл шаруашылығы бөлімінің басшысы Бақытжан Күлжан биыл жергілікті шаруа­лар 172 мың тонна шөп үюді жос­парлаған. Бірақ шауып алуға шабындық жеткіліксіз.

«Былтырдан қалған шөп те бар, бірақ биыл қор жасамаса бол­майды. Мына Лекер қажы, Аймауытов ауылдық округтері­нің халқы Шарбақты, Аққулы аудандарынан шөп сатып әкеліп жа­тыр. Бір орамасы 8–9 мың теңге тұ­рады. Ал теңдеп буылған бір түгі – 850–900 теңге. Баға қымбаттай қоймаған, былтырғы жылдың деңгейінде. Аудан бойынша 73 мың ірі қара, 110 мың қой-ешкі, 54 мың жылқы бар. Жылдағы шабындық көлемі – 240 мың гектар. Былтыр шөптің өнімділігі гектарына 11 центнерге дейін барған еді. Биыл екі жарым есе төмендеп кетті. Бұған жаздың ыстық болуы әсер етті», дейді ол.

Өңірлік ауыл шаруашылы­ғы басқармасы басшысының орын­басары Әлібек Қаленовтің де­ре­гінше, алдағы қысқа 1 млн 770 мың тонна мал азығы қамдалуға тиіс. Оның ішінде 1,2 млн тонна шөп шабылуы керек. Шөп шамамен бір жарым миллион гектардан жиналады. Сондай-ақ 86,5 мың тонна пішендеме, 182 мың тонна сүрлем, 317 мың тонна сабан дайындалады. Бұл көлемдер жем-шөптің толыққанды қорын құрып, мал басының сақталуына мүмкіндік беруге тиіс. Аймақта гектарынан орташа алғанда 7,8 центнер шөп шабылып жатыр.

Шөптің шығымдылығы бо­йынша Павлодар ауданындағы шабындықтар тәуір нәтиже көр­сетіп, гектарынан 10,4 центнерден айналып отыр. Май (жа­йылма жерлерде), Аққулы аудан­дарында да көрсеткіш жаман емес. Тауарлы сүт фермаларын ұстап отырған шаруашылықтар қысқы уақытқа пішендеме дайын­дап жатыр. Бұған қоса кейбір шаруашылықтар жылдағыдай сүр­­лем әзірлеу үстінде. Оны то­лық­­тай жүгеріден бастыратыны себепті, жазғы агротехникалық шаралардың толықтай аяқталуын күтіп отырған жайы бар.

«Үш ауданда шөптің өнімділігі өте төмен, Баянауылда – 4,5 центнер, Ақтоғайда – 5,3, Екібастұз қаласының ауылдық аймағында – 6,4 центнер. Жайылмалардағы су қайтты, қазіргі таңда Ертіс өзені бойында орналасқан ауылдар тоғайдағы шөпті шауып жатыр. Бүгінгі күні олардан 183,7 мың тонна шөп дайындалды, орташа өнімділік – гектарына 19 центнер», деп баяндады Ә.Жайықұлы.

Статистикалық деректерді сөйлетсек, облыста 499,7 мың бас ірі қара, 700 мыңға жуық қой-ешкі, 305,4 мың жылқы бар. Қыстақтарға 450,6 мың бас ірі қара, 615 мың қой-ешкі, 273,1 мың бас жылқы кіреді деген жоспар тұр.

Осыншама малды қақаған қыста азықпен қамту оңай шаруа емес. Өткен қыс жылы болып, жеке аулалар мен шаруашылықтар қыстың біраз бөлігінде төрт түлігін далада жайып шықты. Ал алдымызда қандай қыс келе жатқанын болжап айту қиын.

Павлодар облысы