Премьер-министр Олжас Бектенов Алматыға жұмыс сапары барысында Алматы тау кластері аумағын тікұшақпен аралап көрді. Сонымен қатар жауапты мемлекеттік органдар мен ұйымдар басшылығы және отандық, халықаралық сарапшылар қоғамдастығы өкілдерінің қатысуымен саланы одан әрі дамыту мәселелері бойынша кеңес өткізді, деп хабарлайды El.kz ақпарат агенттігі.

12000-ға дейін жаңа жұмыс орындары ашылады

Кластерді іске қосу үшін нұсқаушылар, гидтер, рестораторлар, қауіпсіздік, логистика және цифрлық мониторинг мамандары қажет. Консервативті бағалаулар бойынша 10-12 мың тұрақты жұмыс орны, тағы 5 мыңға дейін – маусымдық жұмыс орындары ашылуда. Таулы аймақтағы ауылдар үшін бұл жастарды тұрақтандырып қалу және мегаполисте емес сол тұрғылықты жерінде білікті жұмыспен қамтуды ұсыну мүмкіндігі. Жұмыспен қамтудың өсуі білім беруді дамытуды және муниципалитеттердің салық базасын арттыруды көздейді.

«Жасыл инфрақұрылым: ұлттық паркке зиян келтірмейтін курорт»

Құрылыс шектеулі шаруашылық қызмет аймақтарында жүргізіледі; ЕҚТА мәртебесі өзгермейді. Жоспарда тәуелсіз экологиялық аудиттер және кесілген көлемнің 300%-ын өтемдік отырғызу көзделген. Арқан желілері жаңартылатын энергиямен қуатталады, ал алқаптағы қозғалыс электр автобустарына ауыстырылады. Мұндай шешімдер Австрия мен Норвегияның ұлттық парктерінде табысты жұмыс істеуде – Қазақстан үздік тәжірибелерді қабылдап жатыр.

Көрші мемлекеттердегі бәсекелестік

Көршілер миллиондаған доллар инвестиция салып, аймақтың туристік нарығындағы позициясын нығайту үшін жүздеген шақырым жолдар салуда. Табиғи жағдайының әлдеқайда жақсы болғанына қарамастан Қазақстан әзірге туристерге лық толы Шымбұлаққа арқа сүйеп отыр.

Жаңа кластерді іске қосу – сыртқы бәсекелестікке лайықты жауап әрі туристер мен валютаның сыртқа кетуіне жол бермеу тәсілі.

Жыл бойы тауға шығу

Еуропалық курорттар жазға бәс тігудің тиімді екенін дәлелдеді. Мысалы, итальянлық Паганеллада қонақтар – «байкерлер» мен хайкерлердің ағыны 2018-2019 жылдар аралығында қысқы ағыннан асып түсті, ал тау велосипедтері мен трейл саябақтарын туристер шаңғы трассаларына қарағанда жиі пайдаланатындықтан кірістер сенімді түрде артуда. Alpine Hospitality Forum сарапшылары 2019 жылдан бастап Альпі тауларына шығуға жаз мезгілінде сұраныс «тұрақты өсу үрдісін» көрсетіп отырғанын атап өтті, бұл институционалдық инвесторларды теңіз жағалауындағы ыстыққа қарағанда ыңғайлы балама бола алатын таулы аймақтардағы қонақүйлер портфелін екі есеге толтыруға итермеледі. Осының арқасында кластер қарға тәуелді емес: ақша ағыны біркелкі бөлінеді және бизнеске «өлі маусым» деген ұғым кедергі келтіре алмайды.

Алматының тау кластері бұл модельді сәтті көшіреді, дегенмен географиясы одан да ұтымды: мегаполистен 30 минут қана жерге жұмыс күндері де қала тұрғындары тұрақты қатынауда. Қонақ үйлер, мейрамханалар мен жалға беру орындары жыл бойы қызмет көрсететіндіктен «өлі маусым» ұғымынсыз үздіксіз жұмыс істейді, қызметкерлер орны да тұрақты сақталады, бұл қызмет сапасын жақсартады әрі бизнес шығындарын азайтады.

Алматы тау кластерінің шегінде еліміздің екі жетекші туристік орталығы – «Шымбұлақ» және «Ой-Қарағай» курорттары орналасқан, екеуі де жыл бойы тартымды әрі тұрақты нысан ретінде өз тиімділігін дәлелдеді. Олардың арасындағы қатынастың дамуы (аспалы жол, веложолдар, жаяу жүргіншілер жолдары, электробус желісі) бір туристің орташа болу ұзақтығы мен тұтынуын арттыра отырып, бірыңғай интеграцияланған туристік кеңістік құруға мүмкіндік береді.

Биік шыңдағы экономика

Қазақстан туризмге стратегиялық валюта көзі ретінде бәс тігуде. Тау шаңғысы туристі жағажайдан жеті есе көп ақша жұмсайды: $350 қарағанда $50, ал Ski-pass билетінің әрбір доллары $15,5 жанама табыс әкеледі. Жаңа кластер ЖІӨ-ге жыл сайын 0,8 пайыздық тармаққа дейін қосып, бюджетке ондаған миллиард теңге салық бере алады.

Еліміз үшін бұл ауыр өнеркәсіптің ұзақ циклдарынсыз әртараптандыру және сервистік экономикада мыңдаған жұмыс орындарын ашу мүмкіндігі.

Жоба 100% мемлекет тарапынан инфрақұрылымға салымдарды қайтару кепілдігімен жүзеге асырылады; жеке инвесторлар концессиялар мен МЖӘ арқылы кіре алады.

Мұндай модель Австрияда (Sölden) сәттілік әкелді, онда жеке капитал минималды тәуекелдермен пайда көрді.

Экономика үшін мультипликативті әсер

Сарапшылардың есептеулері бойынша, Ski-pass билеттеріне жұмсалған әрбір доллар жабдық пен көлікті жалға беруден бастап гастрономия мен IT-қызметтерге дейін байланысты қызметтерде тағы 15 USD тартады. Мұндай коэффициентке дәстүрлі экспорттық-шикізат салаларында да қол жеткізу оңай емес. Яғни, бұл инфрақұрылымдық инвестициялардың тікелей ғана емес, сонымен қатар бүкіл алқаптағы кәсіпкерлер тізбегі арқылы да қайтарылатынын білдіреді. Сондықтан дамыған альпілік курорттар тек соқпақ емес, шағын және орта бизнестің тұтас экожүйесі болып саналады.

Ұлттық парктің жері сақталады

Көрші елдердің тәжірибесінен айырмашылығы, Қазақстан учаскелерді ерекше қорғалатын аумақтар құрамынан шығармайды. Мемлекеттік заңды тұлға ұлттық парк әкімшілігімен бірлескен қызмет туралы шарт жасасады – ЕҚТА мәртебесі мен күзет режимі өзгеріссіз қалады. Туристік инфрақұрылым заңмен рұқсат етілген шектеулі экономикалық белсенділік аймақтарына ғана қолданылады. Бұл жердің қоғамдық меншікте қалуын және табиғатты бақылау мемлекеттің қолында болуын қамтамасыз етеді.

Экологиялық кепілдіктер және «жасыл» сертификаттау

Жоба халықаралық стандарттар мен экологиялық аспектілерге негізделеді. Жаңа тәсіл тұрақты дамуға негізделген – бұл орманды жаппай отамай, ландшафтқа минималды араласу. Заманауи дыбыссыз аспалы жолдар қолданылады. Мысалы: Австрия мен Швейцарияда биоәртүрлілікті сақтай отырып, ірі курорттар ұлттық саябақтарда жұмыс істейді.

Тәуелсіз аудит жүргізу, халықаралық сарапшылардың қатысуы, биоалуантүрлілік мониторингі, «жасыл сертификаттау» жоспарлануда. Бұл тәсіл тұрақтылықты тәуекелден нарықтық артықшылыққа айналдырады.

Халықтың барлық тобының қол жеткізуі

Инфрақұрылым «Design for All» қағидаты: ыңғайлы гондолалар, Family & Accessible санатындағы кең жаяу жүргіншілер жолдары, электр автобустары бойынша жобаланады. Бұл балаларға, қарттарға және мүмкіндігі шектеулі адамдарға тауға шығуға жол ашады, олар бүгінде 1500 метрден артық биіктікке қауіпсіз көтерілу мүмкіндігінен айырылған. Сонымен қатар тарифтік торға бюджеттік форматтар – кемпингтер, глампингтер және жатақханалар кіреді, сондықтан курорт «таңдаулылар» клубына айналмайды. Инклюзивті тәсіл жобаның әлеуметтік құндылығын арттырады және мақсатты нарықты кеңейтеді.

«Шымбұлақ» және «Ой-Қарағай» синергиясы

Екі сәтті туристік якорь өздерінің табыстылығын дәлелдеді: олар жылына 2 миллионнан астам қонақ қабылдайды. Арқан байламдарын, велосипед жолдарын және жаяу жүру жолдарын жасау шашыраңқы нысандарды біртұтас экожүйеге айналдырады, тұрудың орташа ұзақтығын және бір туристен түсетін төлемді арттырады. Дайын инженерия есебінен күрделі шығындар шамамен 30%-ға, ал енгізу мерзімі «нөлден бастап» орындарға қарағанда 2-3 жылға азаяды. Бұл туристік өнімді көпжылдық инфрақұрылымдық кідірістерсіз кеңейтудің сирек мүмкіндігі.

Екі миллиондық Алматыдан отыз минут

Тау шаңғысы курорттарының әлемдік рейтингінде санаулысы ғана – АҚШ-тағы Солт-Лейк-Сити және Жапониядағы Саппоро осындай логистиканы ұсына алады. Мегаполистің жақындығы әуе қозғалысына және тұрақсыз туристік ағынға тәуелсіз келушілердің тұрақты ағынын білдіреді. Қала тұрғындары үшін бұл ұзақ жол жүрусіз демалыс күндерінің жаңа форматы; инвестор үшін – клиенттердің аса үлкен базасы. Мұндай географиялық бонус өзін-өзі ақтауды тездетеді және халықаралық серіктестер үшін кластердің тартымдылығын арттырады.

«Табиғатты қорғау экономикасы»

Туристік алым ұлттық парктің бюджетінде мақсатты түрде қалады және патрульдеуге, өртке қарсы жұмыстарға және қалдықтарды кәдеге жаратуға жұмсалады. Осылайша, турист тек әсері үшін ғана емес, сонымен қатар таңданатын ландшафтты сақтау үшін де төлейді. Норвегияның тәжірибесі келесіні көрсетеді: дұрыс басқару кезінде аталған төлем саябақтың күзет шығындарының 60%-на дейін жабады. Экономиканы экологияға енгізу табиғатты қорғауды өзін-өзі қамтамасыз ететін процесс етеді.

Аймақтық бәсекелестік жарысы

Өзбекстан қазірдің өзінде сегіз тау шаңғысы курортын салып жатыр, Қырғызстан ЕҚТА-дан 250 км трассадағы жобаға 16,5 мың га бөлді. Егер Қазақстан кешіксе, төлемге қабілеті ағыны салықтармен және жұмыс орындарымен бірге көршілерге қайта бөлінеді. Ең жақсы табиғи жағдайларға ие бола отыра бізге маңызды брендсіз екінші бағыт болып қалу қаупі бар. Кластерді іске қосу – сән-салтанат емес, Орталық Азияның тау туризмінде көшбасшылықты сақтап қалу қажеттілігі.

Smart Mountain: цифрлық қауіпсіздік және қызмет көрсету технологиялары

Жоба қар көшкіні қаупі IoT датчиктерін, ski-pass билеттеріне контактісіз төлеуді, трассаларды жүктеудің big-data талдауын және патрульдік дрондарды енгізеді. Бұл құтқарушылардың реакция уақытын үш минутқа дейін қысқартады және қонақтарға ұсынысты жекелендіреді. Технология жас аудиторияның адалдығын арттырады және кластерді sport-tech-стартаптар үшін тартымды алаңға айналдырады. Заманауи сервис пен қауіпсіздік-жаһандық нарықтағы бәсекелестік артықшылықтың басты факторы.

Аймақтық әлеуметтік тұрақтылық

Туристік кластер таулы аймақтағы елді мекендерді жандандырады: фермерлік өнімдерге, қолөнер кәдесыйларына және гид қызметтеріне сұраныс ШОБ-ты ынталандырады. Жастар мегаполистерге немесе шетелге қоныс аудармай, үйде отырып мансабын өсіруге мүмкіндік алады. Бұл әлеуметтік шиеленісті азайтады және аңғарлардың мәдени мұрасын сақтайды. Кірістерді «жоғарыдан төменге» қайта бөлу дамуды шынымен инклюзивті етеді.

Таулар мектеп спорт залы сияқты: биіктікте қауіпсіз дене шынықтыру

Алматының бүгінгі оқушылары іс жүзінде осы таулы жағдайларда дене шынықтыру сабақтарымен тұрақты айналысудан қалған: жұмыс істеп тұрған базалар туристермен шамадан тыс толған, көтергіштерге кезектер сабақ уақытын ұзартады, ал тәжірибелі шабандоздардың тығыз ағыны трассаларда соқтығысу қаупін тудырады.

Сонымен қатар дәрігерлер бұл 1500-2000 метр биіктіктегі сабақтар жүрек-қантамыр жүйесінің жұмысын күшейтетінін және балалардың төзімділігін үйдегі, әдеттегі мектеп алаңына қарағанда әлдеқайда тиімді дамытатынын атап көрсетеді.

Жаңа тау кластерінің жобасы арнайы «оқу дәліздерін» – туристік трафиктен бөлінген және бейнебақылау жүйелерімен және құтқару бекеттерімен жабдықталған кең жасыл соқпақтар мен шаңғы оқу беткейлерін қарастырады.

Бұл таудағы дене шынықтыру сабақтарын мектеп стадионындағыдай қауіпсіз өткізуге мүмкіндік береді, бірақ денсаулыққа салыстырмалы түрде көп пайда әкеледі. Кластердің инфрақұрылымы логистикалық мәселені де шешеді: қаладан 30 минуттық жол мектеп кестесіне сәйкес келеді, бұл «жоғары өрлеуді» сирек болатын экскурсияға емес, тұрақты тәжірибеге айналдырады. Осылайша, кластер физикалық белсенді қала тұрғындарының тұтасы буынын қалыптастырады, мектеп спортының бәсекеге қабілеттілігін арттырады және еліміздің болашақ спорттық жетістіктерінің негізін қалайды.

Жүздеген жұмыс орындарын ашалады

Қонақ үйлер, кафелер, жалға беру және тау кластері қызметтері базалық дайындық деңгейінде – қызметші, даяшы, жүргізуші, кәдесый сатушылар үшін қолжетімді жүздеген жұмыс орындарын ашады.

Өзін-өзі жұмыспен қамтығандар мен микробизнес үшін бұл кірісті ұлғайту мүмкіндігі: маусымдық қолөнер жәрмеңкесі, мобильді кофе нүктелері, гид қызметтері немесе таудағы фотосессиялар.

Туризм саласына әйелдердің қызығушылығы басым – БҰҰ мәліметтері бойынша олардың саладағы үлесі 54%-ға дейін жетеді, бұл экономикадағы орташа деңгейден жоғары. Сондай-ақ жақын маңдағы елді мекендердің тұрғындары қосымша жұмыс орындарымен қамтамасыз етілуі мүмкін.

Артықшылықтардың бірі – мансаптық өсу. Қысқа мерзімде жоғары білімі жоқ еңбекқор даяшы әкімші, содан кейін менеджер және директор лауазымына жетсе бұл курорттар үшін норма болып саналады.

Нәтижесінде тау туризмі әлеуметтік осал топтар үшін жұмыс орындарын ашып қана қоймай, оларды жергілікті экономиканы нығайтып, аймақтан жас мамандардың кетуін азайта отырып, білікті орта буын кадрларына айналдырады.