Осыдан бес-он жыл бұрын «электронды үкімет» тек портал атауы ғана болса, бүгін Қазақстанда цифрландыру – экономиканың, әлеуметтік саясаттың, төлем жүйелерінің, білім мен инфрақұрылымның өзегіне айналды. Төмендегі талдауда 2024–2025 жылдардағы негізгі бағыттар мен көрсеткіштер, табыстар мен тәуекелдер, әрі қарай жылжудың нақты сценарийлері қамтылды.

Қысқаша қорытынды

  • Қазақстан 2024 жылғы БҰҰ-ның E-Government Development Index рейтингінде 24-орында (өте жоғары топ), e-Participation көрсеткіші де жоғары. Бұл – аймақтағы көшбасшылықтың ресми мойындалуы.

  • Мемқызметтердің басым бөлігі онлайн көрсетіледі; eGov.kz пен eGov Mobile арқылы 2024 ж. І жартыжылдығында ғана 20 млн-нан астам қызмет рәсімделген, 2025 ж. І жартыжылдығында бұл көрсеткіш 26 млн-нан асты.

  • 5G енгізу ел астаналары мен өңірлік орталықтарда қарқынды жүріп жатыр: толық ауқымды енгізу 2025 жылдың соңына межеленген; 2025 ж. көктемінде 3 мыңнан астам 5G базалық станса іске қосылған.

  • IT қызметтер экспорты соңғы бес жылда бірнеше есе өсті: 2024 жылдың қорытынды бағасы $600–700 млн аралығында аталды; 2025 ж. басында $471 млн (қаңтар-қыркүйек) нақты көрсетілді.

  • Astana Hub экожүйесі 2024 жылы рекордтық өсім тіркеді: инвестициялар +40%, экспорт +52%, жалпы түсім +48%; резиденттердің түсімі 620 млрд теңгеге жетті.

  • Әлеуметтік саясатта «Цифрлық отбасылық карта» GovTech саласындағы халықаралық марапатқа ие болып, әлеуметтік қолдауды дербестендірудің негізгі құралына айналды.

  • Қаржы секторында ұлттық цифрлық валюта – «цифрлық теңге» 2023 ж. іске қосылып, 2025-ке қарай офлайн және шекарааралық операциялар мүмкіндігі кеңейтіледі.

1) Мемлекеттік цифрлық инфрақұрылым: «электронды үкіметтен» цифрлық қоғамға

Қазақстанның e-gov архитектурасы соңғы циклде платформалық модельге өтті: eGov.kz, eGov Mobile, «Цифрлық құжаттар» модулі, бірыңғай аутентификация және биометрикалық тексеру. БҰҰ-ның 2024 жылғы есебінде Қазақстан 24-орынға көтерілді (EGDI=0,9009), ал e-Participation индексі де жоғары. Бұл – онлайн қызметтердің сапасы мен қолжетімділігінің артқанын білдіреді.

2024 ж. І жартыжылдығында eGov және eGov Mobile арқылы 20 млн+ қызмет көрсетілді; 2025 ж. бірінші жартысында онлайн қызметтер 26 млн-нан асты. Бұл мобильді қосымшаның негізгі арнаға айналғанын көрсетеді.

eGov Mobile-дің қолданушы базасы 2025 жылы 11 млн тіркеуден асты, ай сайынғы белсенді аудиториясы шамамен 5–6 млн. Биометрикалық верификация, push-хабарлама, супер-қосымшалармен (Kaspi.kz, т.б.) интеграция трендті тереңдетіп отыр.

2) Әлеуметтік GovTech: «Цифрлық отбасылық карта» (ЦОК)

ЦОК – деректерді біріктіріп, уязвимді топтарға проактивті көмек көрсетуге арналған DPI шешімі. Жоба 2024 жылы Дубайдағы World Government Summit алаңында GovTech Prize иегері атанды, ал Қазақстанның Әлеуметтік кодексінде ЦОК әлеуметтік саясаттың орта-ұзақ мақсатын белгілеуші құрал ретінде бекітілді. 6+ млн отбасы картаға түсірілген, индикаторлар 100-ден асады.

3) Байланыс және 5G: жылдамдық – цифрландырудың отыны

Үкімет 5G инфрақұрылымын 2025 жылдың соңына дейін негізгі қалаларда толық енгізуді жоспарлады. 2025 көктемінде ел бойынша 3 мыңнан астам 5G базалық станса іске қосылып, Астана мен Алматыда мобильді трафиктің 30–50%-ы 5G арқылы өтуде. Бұл – цифрлық сервистердің (fintech, govtech, өнеркәсіп IoT) сапасын түбегейлі көтереді.

4) Fintech және төлем экожүйесі: цифрлық теңгенің орны

Ұлттық төлем корпорациясымен бірге әзірленген цифрлық теңге 2023 жылдың 15 қарашасында іске қосылды. 2025 жылға қарай офлайн төлем, бағдарламаланатын «смарт-төлемдер» және халықаралық өзара іс-қимыл кеңейеді. Инфрақұрылымның кезең-кезеңімен ендірілуі ұлттық төлем экожүйесін сенімді әрі инклюзивті етеді.

5) Экожүйе және экспорт: Astana Hub әсері

Astana Hub – кадр, капитал және нарықты тоғыстырған негізгі платформа. 2024 жылы хаб көрсеткіштері рекорд жаңартты: инвестициялар +40%, экспорт +52%, жалпы түсім +48%, IT қызметтер экспортының географиясы 90+ елге жетті; резиденттер кірісі 620 млрд тг. Бұл нақты стартап-өнімдердің шетел нарығына шыққанын дәлелдейді.

Елдің IT қызметтер экспорты 2020 жылғы $50 млн деңгейінен бірнеше есе өсіп, 2024 жылы $600–700 млн аралығына жақындады (қаңтар–қыркүйек: $471 млн). Бұл – мұнай-газдан тыс жоғары қосылған құн экспортын қалыптастырудағы сапалық секіріс.

6) Адами капитал: Tech Orda және цифрлық сауат

Кадр тапшылығын жабу үшін Tech Orda арқылы 2024 жылы 77 жеке IT мектебі аккредитацияланды, 169 курс қолжетімді болды (Web, AI, Big Data, Cybersecurity, GameDev, т.б.). Бағдарлама 2025 жылға дейін ондаған мың маман дайындауды көздейді; түлектердің жұмыспен қамтылу деңгейі жоғары.

7) Құқықтық және реттеуші орта

Цифрландырумен қатар, интернет бостандығы мен ақпараттық қауіпсіздік балансын табу күн тәртібінде. 2023–2024 жж. бірқатар жаңалық сайттары мен құқық қорғау ресурстарына қолжетімділіктің шектелуі тіркелді деген халықаралық талдаулар бар – бұл ақпараттық кеңістікті реттеу тәсілдерінің ашықтығын күшейтуді талап етеді. Сонымен қатар, биометриканы кең қолдану (мысалы, ЭЦҚ-ны онлайн алу) пайдаланушы деректерін қорғау стандарттарын үздіксіз жаңартуды қажет етеді.

8) Нарықтық трансформация: жеке сектордың цифрландыруы

Банкинг, сауда, логистика, агро-индустрияда платформалану мен API-лену үдей түсті. 4G/FTTH кеңеюі мен 5G аясында AI/IoT/Edge шешімдері өндіріске енуде; телеком операторлары желіні модернизациялап, өткізу қабілетін еселеп отыр. Бұл корпоративтік бұлтқа көшу мен деректерді монетизациялау трендін күшейтеді.

9) Әлсіз тұстар мен тәуекелдер

  • Аймақтық алшақтық: аудан-ауылда байланыс сапасы мен цифрлық сервистердің қолжетімділігі қалаға қарағанда төмен. 5G-дің толық коммерциялық қамтылуына дейін уақыт керек

  • Киберқауіпсіздік және деректер құпиялығы: биометрика мен DPI-дің кеңеюі құқықтық кепілдіктер мен аудиттерді талап етеді.

  • Кадр дефициті: Tech Orda қарқынына қарамастан, жоғары деңгейдегі инженерлер мен өнім менеджерлеріне сұраныс әлі де жоғары.

10) 2025–2027: не күтеміз?

  1. Қызметтердің толық мобильденуі: eGov Mobile супер-қосымша ретінде нығаяды, құжаттардың цифрлық баламасы повседневті нормға айналады.

  2. 5G-First экономика: өнеркәсіптік IoT, «ақылды» қала сервистері, телемедицина мен EdTech-те жаңа бизнес-модельдер.

  3. CBDC масштабталуы: цифрлық теңгенің офлайн/кросс-бордер функциялары арқылы әлеуметтік төлемдер мен жеке сектордағы «бағдарламаланатын» төлем кейстері.

  4. Экспорттық серпін: Astana Hub пен салықтық ынталандыру аясында IT-экспорт $1 млрд межесіне ұмтылуы ықтимал.

Қазақстан цифрландыруда «жүйелік масштабы бар» кезеңге өтті: мемлекеттік қызметтің басым бөлігі цифрға көшті, 5G мен цифрлық теңге жаңа экономикалық архитектураның іргетасын қалап жатыр, ал Astana Hub кадр мен капиталды тартып, экспортты ұлғайтты. Ендігі міндет – тең қолжетімділікті (аймақтар), деректер қауіпсіздігін және инновацияның экспорттық потенциалын бір мезгілде күшейту. Осылар жүзеге асса, 2025–2027 жылдары Қазақстанның цифрлық экономикасы Орталық Азия ғана емес, кеңірек өңір үшін де үлгі болады.