Қазақстанда жыл басынан бері айырбастау пункттерінде ресей рубльінің таза сатылымы өсуде. Ұлттық банктің мәліметінше, 2025 жылдың шілдесінде бұл көрсеткіш 53,2 млрд теңгеге жетті. Сарапшылар бұл туралы не дейді, толығырақ Zakon.kz ақпаратында.
Аномалия ма?
Жыл басынан бері рубльдің таза сатылымы 5,6 есе өсті. Бір қарағанда, бұл аномалия болып көрінуі мүмкін, өйткені оның аясында рубльдің шілде айындағы сараланған бағамы 6,71 теңгеге жетті, бұл маусым айындағы 6,54 теңгеден едәуір жоғары.
Дегенмен, Бірінші кредиттік бюроның аналитиктері мұның бәрі соншалықты қарапайым емес екенін айтып отыр.
"Шілдеде ҚР айырбастау пункттерінде қолма-қол ресейлік валютаның таза сатылымы теріс мәнде болды – 53,2 млрд теңге. Бұл айырбастау пункттері халыққа қарағанда көбірек рубль сатып алғанын білдіреді", – дейді Бірінші кредиттік бюро.
Қазақстан – рубль мен доллар үшін транзиттік хаб па?
Бұл құбылыс Қазақстан ресейлік ақша үшін транзиттік хабқа айналды деген ойға итермелейді. Ақшаның бір бөлігі Ресейден келетін транзиттік ағынмен байланысты болуы мүмкін: ресейліктер рубльді айырбастау пункттерінде сатады да, оны дереу долларға ауыстырады. Бұл долларға сұраныстың тұрақты болуын көрсетеді. Экономист Эльдар Шамсутдинов KASE валюталық секциясындағы рубль айналымын талдай отырып, былай деп жазады:
"Сұраныстың бір бөлігі Ресейден келетін транзиттік ағындардан қалыптасуы мүмкін: рубль сатылады да, дереу долларға ауыстырылады. Бұл Қазақстанды транзиттік хабқа айналдырады. Рубль ағындары долларға сұраныстың ішкі жағдайы нашар болса да тұрақты қалуын түсіндіреді. Соны айтқанда, рубль анекдоттық түрде берік болып, ішкі сұраныс валютаға мықты болып тұр", – дейді Эльдар Шамсутдинов.
Экономисттің айтуынша, 2025 жылы қолма-қол долларға таза сұраныс 228 млн долларды құрады, бұл 2024 жылғы 405 млн долларға қарағанда екі есе аз және 2022 жылғы 389 млн доллар деңгейінен едәуір төмен. Бұл Қазақстанда қолма-қол ақшаға деген сұраныс әлі де көш бастап тұрғанын растайды, бірақ оның динамикасы рубль ағындарына айтарлықтай тәуелді.
"Қолма-қол доллар әлі де басым, бірақ сұраныс рубль ағындарына байланысты өзгеріп отыр, бұл Қазақстанды транзиттік алаңға айналдырады", – деп толықтырды Эльдар Шамсутдинов.
Айта кететін жайт, KASE валюталық секциясында орташа тәуліктік айналым 150–180 млн долларға жетеді, кейбір күндері 500 млн долларға дейін көтеріледі, бұл қолма-қол нарық көлемінен едәуір жоғары.
Банктік аударымдар да өсуде
Елдегі валюта операцияларының өсуімен қатар, банктік аударымдар да артып келеді. 2025 жылдың бірінші жартыжылдығында Халықаралық банктік аударымдар жүйесі және Халықаралық банктік клиринг жүйесі арқылы 54,6 млн транзакция жасалып, 746,0 трлн теңге сомасы өткізілді. 2024 жылмен салыстырғанда транзакция саны 34,3% (14,0 млн транзакция) өскен, ал сомасы – 9,2% (62,8 трлн теңге) артқан.
Барлық бұл деректер Қазақстанның әлемдік қаржы жүйесіне барған сайын интеграцияланып отырғанын, бірақ бір маңызды ерекшелігі бар екенін көрсетеді: ресейлік ақшаның транзиттік хабы ретіндегі рөлі күннен күнге айқындалып отыр. Ал бұл үрдістің қаншалықты тұрақты болатыны және оның ел экономикасына ұзақ мерзімді әсері әлі белгісіз.
