«Wise Invest Consulting» крипто компаниясының басшысы Темірлан Нұрахимовтің жауабы:

– Криптовалютамен айналыспас бұрын ең бірінші қадам – білім алу. Себебі криптонарық басқа қаржы құралдарына ұқсамайды. Бұл жерде эмоциямен емес, ақылмен әре­кет ету керек. Криптовалюта, блокчейн, токен, әмиян деген ұғымдарды анық түсінбей ақша салу сан соқтыруы мүмкін. Нарықтың логикасын, мүм­кіндігін, тәуекелін білмей, дұрыс шешім қабылдау – ақылға сыймайтын түсінік. Ал білім алған адам өзін сенімді сезінеді әрі алаяқтарға алданбайды.

Екіншіден, әрдайым ресми, лицен­зиясы бар платформаларды таңдауға ке­­ңес беремін. Елімізде криптоактивтермен заңды түрде тек Астана халықаралық қаржы орталығының (АХҚО) лицензиясы бар биржалар арқылы сауда жасауға болады. Себебі рұқсатсыз сайттар мен әлсіз сервистерде тәуекел жоғары. Ұзақ мерзімге инвестиция жасайтын адамға жеке әмиян қолдануды жөн көремін. Ал қысқамерзімдік операцияларға биржа әмияны да жарайды. Әмиянның құпия сөздерін және қалпына келтіру сөздерін ешкімге беруге болмайды.

Үшіншіден, криптоға ақша сала бастағанда бірден көп қаржы салудың қажеті жоқ. Мен әрқашан адамдарға аз сомамен бастауға кеңес беремін. Мысалы, 20 немесе 50 доллармен бас­тап көруге болады. Осылайша адам нарықтың қалай жұмыс істейтінін өз көзімен көріп, алғашқы тәжірибесін жинайды. Жүйені түсінген сайын стратегия қалыптасады. Ең бастысы, эмоция­ға берілмеу. Көпшілік криптоны жыл­дам пайда алатын құрал деп ойлайды, ­бірақ шындығында бұл ұзақ ойлануды, са­бырды, талдауды талап етеді.

Төртіншіден, қаупсіздік мәселесін де ұмытпау керек. Әрқашан екі факторлы қорғауды қосу қажет. Сонымен қатар интернетте кездесетін күмәнді ұсыныстардан сақ болған жөн. «Тез байып кетесің», «жобаға қатыссаң ақшаң өседі» деген сөздерге сенбеу керек. Крипто әлемінде алаяқтар өте көп. Сон­дықтан тек сенімді ақпаратқа жүгінген жөн. Егер сіз ресми платформа ар­қылы табыс тапсаңыз, салық төлеу міндетті екенін де есте ұстаған жөн.

Бұл салаға қызығып жүрсеңіз, әуелі осы қарапайым сатылардан өте бе­ріңіз. Қазірден бастаған дұрыс. Себебі еліміз криптовалюта саласында аймақ­тық ор­талыққа айналады. Бірақ тек рет­телетін, заңға бағынатын, мем­лекеттік бақылау аясында жұмыс істейтін эко­жүйе арқылы ғана іске асады. Біз еркін крип­тонарық құруға тырысып жатқан жоқ­пыз. Біздің бағытымыз тұрақты, қауіпсіз қаржы кеңістігін жа­сауға бағытталған. Кейінгі жылдары мемлекет криптоиндустрияны заңдас­тыру мен бақылауды күшейту бойынша нақты қадам жасап келеді. АХҚО базасында реттелген алаң жұмыс істейді. Ұлттық Банк цифрлық активтер мен токенизация жобаларын сынақтан өткі­зіп жатыр. Бұл шетелдік капиталды, технология мен мамандарды тартуға мүмкіндік береді.

Жалпы, елімізде криптовалютамен төлем жасау бірден емес, біртіндеп жүзеге асады. Ұзақ үдеріс. Бүгінде QR арқылы криптовалютамен төлем жасау бойынша алғашқы пилоттар өтті. Бұл технология тұрғысынан дайын екенімізді көрсетті. Бірақ заң жүзінде тек арнайы рұқсат етілген аймақтарда ғана қолдануға мүмкіндік бар. Халықтың крипто туралы хабары әлі де аз. Сон­дықтан жаппай қолдану үшін бір­неше шарт қажет. Біріншіден, стейблкоин тұрақты болуы керек. Екіншіден, крипто мен теңге арасында ыңғайлы және жылдам конвертация мүмкіндігі қажет. Үшіншіден, банктер мен бизнес тарапынан қолдау болса ғана жүйе толық іске асады.

Бүгінде ең үлкен тәуекел бағаның құбылмалылығы емес. Ең басты қауіп реттеушілік талаптардың өзгеруі және сенімсіз платформалар. Кейінгі уақыт­та заңсыз криптобиржалар мен рұқ­сат­сыз P2P алаңдар жабылып жатыр. Қаражаттары бұғатталған кей азаматтар бар. Бұл бізге тек заңды, лицензиясы бар платформалармен жұмыс істеу керектігін көрсетеді. Сондай-ақ майнингке қатысты талаптар, электр энергиясы бағасы және салық нормалары жиі өзгерді. Бұл да нарыққа әсер етеді. Сондықтан кез келген инвестор бірінші кезекте қауіпсіз инфрақұрылымға назар аударуы керек.

Қорытындыласақ, крипто саласына қызығатын отандастарымызға әр­дайым бір кеңес беремін. Тек заңды алаң­да жұмыс істеңіз. Ақшаны белгісіз плат­фор­маларға сеніп бермеңіз. Қаржылық шешімді эмоциямен емес, ақпаратқа сүйеніп қабылдаңыз.