Палатаның 2025 жылғы 28 мамырдағы жалпы отырысында Мәжіліс депутаттары Қазақстанда алғаш рет аңдығаны үшін жазаны енгізетін және қыз алып қашу бабын Қылмыстық кодекске қайтаратын түзетулерді екінші оқылымда мақұлдады. Құжат Сенатқа жолданды, деп хабарлайды Zakon.kz тілшісі.
Мұндай нормалар "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ішкі істер органдарының қызметі саласындағы нормаларды шектен тыс (артық) заңнамалық реттеуді жою мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң жобасына енгізілді.
Депутат Абзал Құспан атап өткендей, құжатта 16 заңға оларды жетілдіруге бағытталған өзгерістер мен толықтырулар енгізу көзделген. Ең көп резонанс тудырғаны қалыңдық алып қашу мен аңду нормалары болды.
"Баптың атауы өзгерді, мәні де өзгерді. Ол бастапқыда қыз алып қашу бойынша қозғалған болса, қазір 125-1 бап "Адамды некеге тұруға мәжбүрлеу" деп аталады. Жәбірленуші әйел де, ер адам да болуы мүмкін. 1-бөлім бойынша "Адамды зорлық-зомбылық немесе бопсалау, қорқытып, некеге тұруға мәжбүрлеу" қылмыстық жауапкершілікке немесе 200 мың теңгеге дейін түзеу түрінде айыппұл салу немесе қылмыстық жауапкершілікке қауіп төндіреді. Еңбек, не бас бостандығын шектеу, не 2 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру. 2-бөлімге сәйкес, күш қолданылса немесе іс-әрекет кәмелетке толмаған адамға қатысты немесе топ құрамында жасалса, онда бұл жағдайда қылмыстық жауаптылық 5000 АЕК-ке дейінгі мөлшерде айыппұл салу, не бас бостандығын шектеу не 3 жылдан 7 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыру түрінде жазаланады. 3-бөлімге сәйкес, егер бұл әрекеттер жәбірленушінің өлімі түріндегі ауыр зардаптарға әкеп соқтырса, онда 5 жылдан 10 жылға дейінгі мерзімге бас бостандығынан айыруды көздейтін қылмыстық жауапкершілік туындайды", – деді мәжілісмен.
Заң жобасында "қалыңдықты" ұстауға көмектесетін туыстарының жауапкершілігі де қарастырылған.
"Бұл жағдайда "адамдар тобында" 125-1-баптың 2-бөлігіне жатады, яғни сіз сипаттаған жағдайлардың барлығы 2-бөлімге жатады және олар адам ұрлаушымен бірге мұндай әрекеті үшін 3 жылдан 7 жылға дейін қылмыстық жазаға тартылады", – деп түсіндірді Абзал Құспан.
Артынан аңду 50 тәулікке дейін қамауға алынады.
"Айыппұл және ең жоғары жаза – 50 тәулікке қамауға алу. Бұл қылмысқа емес, қылмыстық құқық бұзушылықтарға қатысты. Оны құқық қорғау органдары дәлелдейді, жәбірленуші тек арызбен ішкі істер органдарына хабарласса болғаны, содан кейін полиция тергеу жүргізеді", – деп түсіндірді Абзал Құспан.
Заң жобасы сонымен қатар мыналарды ұсынады:
- әкiмшiлiк қамауға алуға жататын адамдарды қабылдау-тарату орындарында ұстау тәртiбiн айқындайды;
- "жергілікті полиция қызметі" түсінігі алынып тасталсын;
- көліктегі полиция бөлімшелері саласында "сызықтық" термині "көліктегі" деген терминмен ауыстырылды.
"Құқық қорғау қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңына мынадай мазмұндағы өзгерістер енгізілді:
- сынақ мерзімі ішінде құқық қорғау қызметіне түсетін кандидаттың арнайы тексеруден өту мерзімін қосу;
- мемлекеттік органдарға және халықаралық ұйымдарға іссапарға жіберу кезеңінде қызметкерлердің құқықтарын, кепілдіктерін, жеңілдіктерін, өтемақыларын, зейнетақымен қамсыздандырылуын және әлеуметтік қорғалуын сақтау;
- прокуратура органдары қызметкерлерінің кәсіби жарамдылығын анықтау үшін нормативтерді тапсырудан босату;
- аттестаттау кезінде мемлекеттік тілді білуге тестілеу;
- ротацияланған қызметкерлерге көтерме жәрдемақы төлеу, мүлікті тасымалдау, қызмет көрсету орнына дейін жол жүру шығындарын өтеу;
- ең жоғары жасқа толған қызметкерлердің құқық қорғау органдарында қызмет өткерген барлық кезеңінде екі реттен аспайтын қызмет мерзімін ұзарту.
"Сонымен қатар 2021 жылдың 31 желтоқсанына дейін қызметтік міндеттерін атқару кезінде қаза тапқан құқық қорғау органдары, арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлерінің, әскери қызметшілердің отбасы мүшелеріне ай сайынғы төлемақы алу құқығын беретін түзетулер енгізілді. Бүгінгі күні 16.12.1991 және 31.12.2021 аралығында қайтыс болған қызметкерлер мен әскери қызметкерлердің 530 отбасы мұндай төлемдерді алмайды. Жыл сайын мемлекеттік бюджеттен 968 миллион теңге бөлу қажет болады", – деп түсіндірді мәжілісмен.
Заңның тағы бір жаңалығы Қазақстанда қарасора (қаннабис) саласын дамытуға және ел экономикасын дамытуға бағытталған.
2025 жылдың 5 ақпанында аңду неліктен қылмыстық құқық бұзушылыққа жатқызылғаны айтылды.
